KINALIZADE ALİ EFENDİ’NİN AHLÂK EĞİTİMİ
Kınalızade ve Ahlâk-ı Alâi adlı eseri
Kınalızade (ö. 990/1582), Ispartalıdır. Tahsilini İstanbul medreselerinde yapmıştır. Devrin Şeyhülislâmı Ebu’s-Suûd Efendi tarafından Edirne, Bursa ve İstanbul (Süleymaniye) medreselerine müderris (öğretim görevlisi) tayin edilmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nun önemli şehirlerinde kadılık yapmış, Anadolu kazaskerliğinde de bulunmuştur. Mezarı Edirne’dedir.
Tefsir, astronomi, fıkıh ve ahlâk alanlarında eserler vermiştir. Fakat onun doğuda ve batıda en çok tanınan eseri, Ahlâk-ı Alâi’sidir. Bu eser, İmparatorluğun son zamanlarına kadar liselerde okutulan ahlâk dersi kitaplarına kaynak olmuştur. (1)
Kınalızade’nin Öğretim Metodu
Kınalızade, nazari ve ameli (teorik ve pratik) ahlâk konularıyla aile ve devlet ahlâkı üzerinde önemle durur. En çok Gazali’nin ‘İhya’sından yarar- landığını söyleyen ahlâkçı ayrıca Aristo’dan, Nasıruddin Tusi, Celaleddin Devvani… gibi ahlâkçılardan da sık sık nakiller yaparak kendi görüşlerini pekiştirir.
Gazali’de olduğu gibi, bellibaşlı ruhsal hastalıklara deyinerek bunların özelliklerini ve onlardan kurtulmanın çarelerini zikreder. Bu konuları işlerken ayet ve hadislerden büyük ölçüde yararlanan Ali Efendi, bilinen klasik ahlâk kitaplarının hemen hepsinde görüldüğü üzere bazı ibretli hikaye ve kıssalara da yer verir.
Örnek:
Konuşma adabı
Konuşurken çok konuşmaktan kaçınmak gerekir. Zira çok konuşmak zihin hafifliğine ve akıl bozukluğuna göstergedir.
Çekişmenin ortada kalmasını gerektirir. Çok konuşmak dimağ yorgunluğu ve dile zararlı olmasından başka, dost ve arkadaşlar yanında kötü ve çirkin sayılır. Sohbetten usanırlar ve anlatılanlardan rahatsız olurlar. Mecliste başkalarına konuşma fırsatı vermemek en kötü rezillik ve en çirkin bir haslettir. Ne kadar kısa ve veciz konuşulursa o kadar edebe yakın olur.
Sözün en hayırlısı kısa ve manalı olanıdır. Çok konuşma hastalığı olanın başına iki bela gelir.
1. Kendisinin küçülmesi,
2. Dinleyicilerin usanması.
---------------------------------------
(1) İslâm Ansiklopedisi, VI, 709-11.
| 
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder