AHLÂK İLMİNİN KISIMLARI
Ahlâk ilmi, insanı mutlu edecek güzel eylemler ile, onu mutsuz edecek kötü davranışları bütün yönleriyle bildirdiği için, insanı bunların iyilerini yapmaya kötülerinden de kaçınmaya sevk eder. Buna göre ahlâkın önce bilmeyi ve sonra da yapmayı gerektiren iki yönü vardır. Önceki İslâm ahlâkçıları bunlardan birincisine ‘Marifet-i Nefs, ikincisine de ‘Hikmet-i ameliyye’ demişlerdir.
Bugün ise bu deyimlerin yerine, ‘Nazari-Teorik ahlâk’ ve ‘Amelî-Pratik ahlâk’ terimleri kullanılmaktadır.
Nazari ahlâkta insan hareketlerinin amacı üzerinde durularak hayır ve şerrin ne olduğu, faziletin keyfiyeti, iyiliğin niçin yapıldığı, mutluluk, görev sorumluluğu, vicdan konuları araştırılır. Böylece insan, iyi ile kötünün, hayır ile şerrin farkını daha iyi kavrayıp, iyiyi nasıl yapıp, kötüden nasıl sakınacağının öğrenmiş olur. Batılılar ahlâkın bu türüne ‘Etik-Ethiq’ dedikleri için buna ‘Ahlâk Felsefesi’ de denilmiştir.
Teorik ahlâk, ahlâki değer hükümlerinin mahiyetini inceler; bunlar üzerinde yorumlar yapar; bu hükümlerin nereden doğduğunu ve ne maksatla yapıldığını araştırır.
Nazarî ahlâka karşı çıkan, bunun anlamsız ve yararsız olduğunu ileri sürenler olmuşsa da, İslâm ahlâkçıları, bu konudaki eserlerin bir bölümünü nazari ahlâk konularına ayırmışlardır. Zira bu konuları incelemek suretiyle insan, bir şeye körü körüne inanmak yerine, onun neden iyi veya kötü olduğunu araştırarak kuşkularını gidermiş ve Allah (c.c.)’ın iyi dediği şeyin gerçekten iyi, kötü dediği şeyin de gerçekten kötü olduğunu aklıyla anlayıp bütün gönlüyle kabul etmiş olur.
Ahlâk ilminin konusunu tanımlayan ahlâkçıların dediği, ‘insanın uyması gereken kuralları ve yapması gereken görevleri’ göstermek, amelî ahlâkın alanı içine girmektedir. Her iki ahlâk arasındaki fark ise, usul-u fıkıh ile fıkıh arasındaki fark gibidir. (1)
------------------------------
(1) İslâm Ahlâkı, M. Yaşar Kandemir, s.33.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder